Роҳҳои пешгирӣ аз терроризм ва экстремизм

Яке аз самтҳои асосии мубориза бар зидди зуҳуроти ифротгароӣ ва террористӣ дар муҳити ҷамъиятӣ пешгирии онҳо мебошад. Айни замон тамоми мақомоти давлатии ҷумҳурии мо ба ошкор кардан, рафъ ва тафтиши ҷиноятҳои экстремистӣ, инчунин пешгирии терроризму экстремизм таваҷҷӯҳи зиёд дода истодаанд.

Аммо пешгирии ифротгароӣ ва терроризм на танҳо вазифаи давлат, балки вазифаи намояндагони ҷомеаи шаҳрвандӣ низ мебошад. Дар ин маврид ба оила ва мактаб бояд рисолати махсус дода шавад, зеро ба касе пушида нест, ки ноамнии иҷтимоию моддӣ, аксаран максимализм дар мулоҳизаҳо, нокомии психологӣ ва вобастагии назаррас аз афкори дигарон имкон медиҳад, ки ақидаҳои радикалиро ба осонӣ дар байни ҷавонон паҳн кунанд.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 18 марти соли 2020 зимни мулоқот бо олимони кишвар чунин ибрози назар намуданд: «Ҷавонон ояндаи кишвар, бояд аз хурофот дурӣ ҷӯяд, донишҳои муосирро ҷиддӣ омӯзад, ҳар як ҳодисаи иҷтимоиро аз нигоҳи илму мантиқ таҳлил намуда, дар зиндагӣ роҳи дурустро интихоб намояд». Воқеан ҳам ҷавонон ояндаи миллатанд ва ҳар коре, ки барои таҳсили онҳо анҷом мешавад, барои ояндаи дурахшони Тоҷикистон аст.

Аз ин рӯ, истиқлолияти давлатӣ дар рушди зеҳнӣ ва ҷаҳонбинии мардуми мо барои таҳкими ҳувияти фарҳангӣ ва эҳёи ҳувияти миллӣ шароити нав фароҳам овард. Худи раванди ба даст овардани истиқлоли воқеӣ, таҳкиму суботи давлати миллӣ дар тамоми паҳлӯҳои ҳаёт моро водор мекунад, ки ба ҳифзи арзишҳои фарҳанги миллӣ аз назари созанда ва нигоҳи нав муносибат кунем. Айни замон яке аз масъалаҳои муҳиме, ки ҷомеаи ҷаҳонӣ ва ҷумҳурии моро ба ташвиш овардааст, падидаи номатлуби терроризму экстремизм мебошад. Ҳамин тариқ, Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сафи пеши мубориза бо терроризму ифротгароӣ қарор дошта, бо сиёсати устувории худ дар таъмини амнияти минтақавӣ ва байналмилалӣ саҳми арзанда мегузорад.

Таҳлилҳо ва пажӯҳишҳои илмӣ нишон медиҳад, ки ҷомеаи шаҳрвандии Тоҷикистон ба шарофати Истиқлолият таҳти сарпарастии бевоситаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳама самтҳои ҳаёти худ ба муқовимат ба ифротгароӣ ва терроризм мубориза бурда, барои таъмини амнияти маънавӣ ва зеҳнии шаҳрвандон кӯшиш ба харҷ медиҳад.

Саъю кӯшиши давлат ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, пеш аз ҳама, ба таъмини амнияти маънавӣ ва амнияти ҷомеаи шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон, ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон, таъмини якпорчагии кишвар ва мубориза бо терроризму ифротгароӣ нигаронида шудааст. Маҳз ба шарофати ин фаъолият амнияти зеҳнӣ, маънавиёт, ахлоқи ҷомеа, тандурустӣ, маориф, фарҳанг, забон ва тафаккури миллии тоҷикӣ аз осебпазирӣ ва таҳдидҳои созмонҳои террористии байналмилалӣ ҳифз гардида, дар фазои озоду осоишта рушд мекунанд.

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҷомеаи шаҳрвандӣ дар мубориза бо ифротгароӣ ва терроризм нақши муассир доранд. Бар асоси Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон узви тамоми конвенсияҳои СММ ва созишномаҳои байналмилалӣ дар соҳаи мубориза бо экстремизм ва терроризм мебошад. Адабиёт, илм, фарҳанг, зиёиён, тафаккури маънавии ҷомеа ва шахс, ҳуқуқу озодиҳои онҳо объектҳои ҳифзшавандаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳсуб мешаванд. Афсӯс, ки ҳамарӯза тавассути расонаҳои хабарӣ мешунавем, ки дар ин ё он кишвар ҳамлаи террористӣ рух додааст, ки қурбониёни он теъдоди зиёди мардуми бегуноҳ, бахусус кӯдакону ҷавонон буданд. Дар хотир бояд дошт, ки ифротгароӣ ва терроризм зуҳуроте мебошанд, ки дар ҳама давру замон барои одамон хатари ҷиддӣ доранд. Нисбат ба ин падидаҳои зишт бетараф будан аз рӯи инсон нест. Шояд бисёриҳо фикр кунанд, ки танҳо мубориза бо ин падидаҳо салоҳияти сохторҳои қудратӣ аст, ҳарчанд аз як тараф ин дуруст аст, вале мо бояд худро масъули ободиву амнияту оромии кишвар донем, то ки давлатамонро ҳифз кунем, хукуку озодихо, бетарафиро интихоб накунем.

Гуруҳҳои ифротгаро ва террористӣ аз қабили "Давлати исломӣ", "Ал-Қоида", "Ихвон-ул-муслимин", "Ҷунд-ул-Лоҳ", "Ҳаракати исломии Узбакистон", "Ҷиҳоди исломӣ", "Толибон", "Ансоруллоҳ", "Ҳизб-ут-таҳрир". ”, “ҲНИ”, созмони экстремистии “Гуруҳи 24”, иттиҳодияи ифротӣ бо номи “Паймони миллӣ”, ҷунбиши идеологӣ-сиёсии “Салафия”, “Ваҳҳобия” ва ғайра, ки аз ҷониби як қатор давлатҳо таъсис дода шудаанд, гуруҳҳои ифротӣ ва террористӣ эътироф шудаанд.

Пешгирӣ накардани ин хатари умумибашарӣ метавонад ҷони ҳазорон мардуми осоиштаро бигирад, зеро дар дилу ҷони афроде, ки чунин зулм ва андешаҳои ноогоҳ доранд, ба ҷуз аз азобу маҳрумият дигар андешаи солим нест. Мубориза бар зидди ифротгароӣ бояд дар самтҳои зерин амалӣ карда шавад, то онҳо натиҷаҳои дилхоҳ ба даст оранд: андешидани чораҳои пешгирикунанда ба пешгирии ифротгароӣ, аз ҷумла ошкор ва бартараф намудани сабабу шароите, ки ба татбиқи он мусоидат мекунанд, ошкор ва бартараф намудани ифротгароӣ. тавассути ҳамкории байналмилалӣ.Айни замон ифротгароӣ ва терроризм ба инсоният хатари воқеӣ доранд. Худ ифротгароӣ як хатари бузургест, ки метавонад ҳатто босуботтарин ва шукуфонтарин ҷомеаро халалдор созад. Пешгирии экстремизм ва терроризм на танҳо вазифаи давлат, балки вазифаи намояндагони ҷомеаи шаҳрвандӣ, худи шаҳрвандон низ мебошад. Ҷомеаи кафедраи забони олмонӣ ва забони хориҷии дуюм низ барои пешгирии ин падидаи манфии ҷомеа саъю кӯшиш мекунанд. Дар соатҳои тарбиявии гурӯҳӣ зимни мавзӯъҳои доғи рӯз бо донишҷӯён сухан меронанд, бо маърӯзаҳо баромад мекунанд ва наворҳо нишон медиҳанд.

Фаъолиятҳои экстремистӣ иборатанд аз:

• сафедкунии оммавии терроризм ва дигар фаъолияти террористӣ;
• барангехтани адовати иҷтимоӣ, нажодӣ, миллӣ ё динӣ;
• таблиғи истисноӣ, бартарӣ ё паст будани шахс аз рӯи мансубияти иҷтимоӣ, нажодӣ, миллӣ, динӣ ва забонӣ;
• мансубият ба дин ё робита бо дин;
• поймол кардани ҳуқуқ, озодиҳо ва манфиатҳои қонунии шахс ва шаҳрванд вобаста ба мансубияти иҷтимоӣ, нажодӣ, миллӣ, динӣ ё забонӣ ё муносибат ба дин;
• таблиғ ва намоиши оммавии асбобҳои фашистӣ;
• даъвати оммавӣ барои ба амал баровардани ин кирдорҳо ё паҳнкунии оммавии маводи ошкоро экстремистӣ, инчунин истеҳсол ё нигоҳ доштани онҳо бо мақсади паҳн кардани омма;
• ташкил ва тайёр кардани ин актхо, инчунин ташвиқ кардан ба иҷрои онҳо.

Экстремизм (аз калимаи лотинии extremus — «ифротӣ, аз ҳад зиёд») ин пойбандӣ ба ақидаҳо ва усулҳои амал (одатан дар сиёсат) аст. Муаллифони гуногун, ташкилотҳо, муассисаҳои давлатӣ ва байнидавлатӣ дар замонҳои гуногун ба ин мафҳум таърифҳои гуногун додаанд.

Ҳам афрод ва ҳам созмонҳо, умдатан сиёсӣ ва мазҳабӣ, ба ифротгароӣ дучор мешаванд. Дар байни амалҳои экстремистии сиёсӣ иғвои бетартибиҳои оммавӣ, амалҳои террористӣ, ҷангро метавон қайд кард. Экстремистҳои радикалӣ аксар вақт ҳама гуна гуфтушунид ё созишро инкор мекунанд. Ба афзоиши ифротгароӣ одатан бӯҳронҳои иқтисодию иҷтимоӣ, якбора паст шудани сатҳи зиндагии қисми асосии аҳолӣ, реҷаҳои сиёсии тоталитарӣ бо саркӯби мухолифин аз ҷониби мақомот, таъқиби мухолифон, дахолати беруна мусоидат мекунанд. Дар чунин ҳолатҳо чораҳои шадид метавонад барои баъзе шахсон ва созмонҳо ягона имкони таъсиррасонии муассир ба вазъ гардад, хусусан агар вазъияти инқилобӣ ба вуҷуд ояд ва ё давлатро ҷанги тӯлонии шаҳрвандӣ фаро гирад - дар ин мавридҳо метавон дар бораи “экстремизми маҷбурӣ” гуфт.

Дар давлатҳо, кишварҳо ва замонҳои гуногун ба мафҳуми «ифротгароӣ» таърифҳои зиёди ҳуқуқӣ ва илмии гуногун дода шудаанд. Имрӯз ягон таърифи ягона вуҷуд надорад. Доктор Питер Т.Коулман ва Андреа Бартоли дар асари худ «Муроҷиат ба ифротгароӣ» пешниҳод кардаанд, ки ифротгароӣ ҳамчун фаъолиятҳо, эътиқодҳо, муносибатҳо, эҳсосот, амалҳо ва стратегияҳое баррасӣ карда шаванд, ки аз амалҳои маъмулӣ дур бошанд. Аммо таърифи “умумипазируфташуда” ҳамеша як масъалаи субъективӣ ва сиёсӣ аст, аз ин рӯ ҳама гуна баҳс дар мавзӯи ифротгароӣ инҳоро дар бар мегирад: баъзе амалҳои ифротгаро аз ҷониби одамони гуногун мусбат арзёбӣ мегарданд,дар ҳоле ки дигарон метавонад ба назари манфӣ, аз арзишҳо, эътиқоди сиёсии баҳодиҳанда даст кашанд. Ба ғайр аз ин, баҳо додан ба як амали шахси мушаххас вобаста ба шароит - роҳбарият, афкори ҷомеаи ҷаҳонӣ, бӯҳронҳо, «муайян кардани холҳои таърихӣ» ва ғайра метавонад гуногун бошад; тафовути қудрат дар таърифи ифротгароӣ низ муҳим аст, зеро ҳангоми муноқиша амалҳои аъзои гурӯҳи заифтар нисбат ба аъзои гурӯҳи қавитаре, ки аз вазъи он дифоъ мекунанд, шадидтар ба назар мерасанд; инчунин, гурӯҳҳои заифтар эҳтимоли бештар ба шаклҳои мустақим ва эпизодии хушунат бартарӣ медиҳанд, дар ҳоле ки гурӯҳҳои бартаридошта эҳтимоли бештар шаклҳои сохтории зӯроварӣ нишон медиҳанд. Ҳарчанд гурӯҳҳои ифротгаро аксар вақт муттаҳид ҳисобида мешаванд, муҳим аст, ки дар дохили ин гурӯҳҳо низоъҳо ва ақидаҳои мухталиф оид ба масъалаҳои гуногун вуҷуд дошта бошанд (масалан, аъзои алоҳидаи Ҳамос дар омодагии худ ба гуфтушунид бо Исроил метавонанд аз ҳам фарқ кунанд). Дар ниҳоят, мушкили асосие, ки ифротгароӣ дар ҳолатҳои муноқишаҳои тӯлонӣ ба миён меорад, на он қадар вазнинии амалҳо (ҳарчанд зӯроварӣ як мушкили ошкор аст), балки бештар пӯшида, собит ва таҳаммулнопазирии эҳсосоти ифротӣ ва муқовимати минбаъдаи онҳо ба тағирот мебошад.

Солҳои охир барои содир кардани чунин ҷиноятҳо ноболиғон, ки аъзои гурӯҳҳои ғайрирасмӣ мебошанд, аксар вақт ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашида мешаванд. Иттиҳодияҳои ҷавонон, ки идеологияи онҳо нафрат нисбат ба дигар миллатҳо ва табақаҳои аз ҷиҳати иҷтимоӣ осебпазири аҳолӣ мебошад. Барои барангехтани кинаю адоват, инчунин паст задани шаъну шарафи инсон бештар ноболиғон маҳкум мешаванд, ки кирдорашон дар интишори наворҳои таблиғотӣ дар интернет бо саҳнаҳои зӯроварӣ нисбати ашхос бар асоси таҳаммулнопазирӣ ва бадбинӣ нисбат ба миллат ва нажод баён карда мешавад. Ҳуҷҷатҳои матнӣ таҳти унвони “Дастур оид ба терроризми кӯчагӣ” ва ғайра нашр мешаванд, ки корбарони шабака бо онҳо шинос мешаванд.

Терроризм хатарноктарин шакли ифротгароист. Ба ҷиноятҳои террористӣ амали террористӣ, гаравгонгирӣ, ташкили гурӯҳи мусаллаҳи ғайриқонунӣ ва иштирок дар он, рабудани нақлиёти ҳавоӣ ё обӣ ё қатора ва як қатор дигарҳо дохил мешаванд. Яке аз ҷиноятҳои маъмулие, ки ҳамчун террорист эътироф шудааст, дидаву дониста хабар додани бардурӯғ дар бораи амали террористӣ мебошад. Хавфи ҷамъиятӣ – ин ҷиноят аз халалдор кардани фаъолияти мӯътадили сохторҳои давлатӣ, равона кардани қувваҳои мақомоти ҳифзи ҳуқуқ барои тафтиши гузоришҳои бардурӯғ, инчунин хадамоти махсус иборат аст. Ба аҳолӣ дар холатхои фавқулодда, вайрон кардани ҳуқуқ ва манфиатҳои бо қонун ҳифзшавандаи шаҳрвандон ёрӣ расонанд. Тавре ки таҷрибаи судӣ нишон медиҳад, сабабҳои содир кардани ин ҷиноят хеле гуногунанд - аз ихтилоли рӯҳӣ то хоҳиши фароғат кардан мебошад.

Ғафорова М.Х. – омӯзгори кафедраи

забони олмонӣ ва забони хориҷии дуюм