Стратегияи муборизаи зиддикоррупсионӣдар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва марҳилаҳои татбиқи он
Имзои Конвенсияи Созмони Милали Муттаҳид алайҳи коррупсия аз ҷониби Ҷумҳурии Тоҷикистон дар моҳи сентябри соли 2006 қабул шудааст, ки зарурати такмили тадбирҳо ва худи Стратегияи мубориза бо коррупсияро баррасӣ мекунад. Маҳдудияти коррупсия бояд ҳамаҷониба гузаронида шавад, азбаски сиёсати зиддикоррупсионӣ метавонад, дар сатҳҳои гуногуни ҳокимият ба муқовимат дучор ояд. Барои муайян кардан ва даст кашидан аз чораҳои бесамар ва иваз кардани онҳо бо чораҳои муассиртар аз нав дида баромадани чораҳои мубориза бо коррупсия зарур аст.
Мубориза бо коррупсия амали зуҳури иродаи қавии роҳбарияти сиёсии кишвар бо мақсади ба даст овардани ризоияти байни тамоми қувваҳои ҷамъиятии солимфикр, тадриҷан густариш ва ҷорӣ намудани сиёсати мубориза бо коррупсия, ки аз маҷмӯи тадбирҳои гуногунҷабҳа, аз ҷумла пешгирикунанда иборат аст, дар таъмини ислоҳоти мақомоти ҳокимияти давлатӣ ҳамчун идомаи мантиқии сиёсати таъсиси Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Марҳилаи сифатан нави мубориза бо коррупсия бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 21 июли соли 1999 № 1262 "Дар бораи тадбирҳои иловагӣ оид ба тақвияти мубориза бо ҷинояткорӣ дар соҳаи иқтисод ва коррупсия"оғоз ёфтааст.
Ҳамчунин барои таъмини шаффофият ва беғаразӣ дар хизмати давлатӣ чораҳо андешида шуда, ӯҳдадории ҳар як хизматчии давлатӣ оид ба пешниҳоди эъломия дар бораи даромад ва молу мулк муқаррар карда шуд. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Кодекси рафтори хизматчии давлатиро тасдиқ намуд. Соли 2005 Қонуни нави Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи мубориза бо коррупсия" қабул гардид ва меъёрҳои он ба стандартҳои байналмилалӣ мутобиқ карда шуданд.
25 сентябри соли 2006 Ҷумҳурии Тоҷикистон Конвенсияи СММ алайҳи коррупсияро имзо кард. Бо мақсади такмили заминаи институтсионалии мубориза бо коррупсия соли 2004 дар сохтори прокуратураи Генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон воҳиди махсуси мубориза бо коррупсия таъсис дода шуд. Дар охири соли 2006 ислоҳоти мақомоти идоракунии давлатӣ гузаронида шуд. Дар доираи ин ислоҳот шумораи вазорату идораҳо кам карда шуд. Бо мақсади муборизаи бевосита бо коррупсия дар мамлакат ва муттаҳид намудани талошҳои зиддикоррупсионии давлат, ҷалби ҷомеаи шаҳрвандӣ, намояндагони корхонаҳо ва ташкилотҳои байналмилалӣ ба ин мубориза, инчунин аз байн бурдани такрори вазифаҳо ва ваколатҳои мақомоти давлатӣ оид ба муқовимат ба коррупсия бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 январи соли 2007 № 143 Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода шуд, ки вазифаҳои асосии он пешгирӣ мебошад, пешгирӣ ва ошкор кардани ҳуқуқвайронкуниҳои коррупсионӣ, тафтиш ва тафтиши ҷиноятҳои коррупсионӣ, инчунин назорати молиявии давлатӣ. Дар айни замон заминаи меъёрии ҳуқуқии фаъолияти ин мақомот таъсис ва мустаҳкам карда мешавад. Ин ислоҳот ба марҳилаи нави васеътари мубориза бо коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон оғоз бахшид. Стратегияи мубориза бо коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2008-2012 (минбаъд – Стратегия), ки қисми ҷудонашавандаи барномаи Давлатии мубориза бо ҷинояткорӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2008-2015 мебошад, ҳуҷҷати барномавии сиёсати зиддикоррупсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки принсипҳо ва равишҳои асосии онро муайян менамояд.
Тадбирҳои комплексии ташкилию ҳуқуқӣ, иҷтимоию иқтисодӣ, ки дар доираи ин Стратегия таҳия шудаанд, ба пешгирии самаранок ва муассир, ошкор ва пешгирии коррупсия равона карда шудаанд. Ҳамзамон, ба андешидани чораҳои пешгирикунанда, ки ба баланд бардоштани фаъолияти аҳолӣ дар мубориза бо коррупсия, фароҳам овардани фазои таҳаммулнопазирии умумӣ ба коррупсия ва рафъи сабабҳо ва шароити мусоидаткунанда равона шудаанд, диққати махсус дода мешавад. Стратегия инчунин ҳамкории фаъоли байналмилалӣ ва кӯмаки мутақобиларо дар доираи ҳамоҳангсозии мубориза бо коррупсия бо созмонҳои байналмилалӣ пешбинӣ мекунад.
Вазифаҳои Стратегия таъмини ҳимояи ҳуқуқ, озодиҳо ва манфиатҳои қонунии инсон ва шаҳрванд, инчунин ҷомеа ва давлат аз коррупсия; такмили заминаи меъерии ҳуқуқӣ оид ба пешгирӣ, ошкор ва пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳои коррупсионӣ, оптимизатсияи шаклҳо, усулҳо, воситаҳои муқовимат ба коррупсия; васеъ намудани андешидани чораҳои пешгирикунанда дар мубориза бо коррупсия; ҳамкорӣ бо сохторҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ; тавсеа ва фаъолсозии ҳамкории байналхалқии Тоҷикистон дар соҳаи мубориза бо коррупсия. Татбиқи марҳилавии Стратегия таъмин менамояд:
- таҳкими минбаъдаи суботи иҷтимоию иқтисодӣ ва сиёсӣ дар кишвар;
- гузаронидани сиёсати пайгиронаи зиддикоррупсионӣ ва қатъиян қатъ кардани содир намудани ҷиноятҳои коррупсионӣ;
- оптимизатсияи ваколатҳои иҷозатдиҳӣ ва маъмурии мақомоти идоракунии давлатӣ;
- афзоиши эътимоди ҷомеаи шаҳрвандӣ ба ҳокимияти давлатӣ;
- баланд бардоштани сатҳи ҳифзи шаҳрвандон аз коррупсия;
- васеъ ва амиқтар кардани муколамаи байни ҷомеа ва қудрат, тиҷорат ва қудрат;
- вокуниши ҳатмии фаврии мақомоти ҳокимият ва шахсони мансабдор ба маълумот дар бораи далелҳои коррупсия;
- рушди минбаъдаи ҷаҳонбинии зиддикоррупсионӣ дар ҷомеа ва фаъолсозии фаъолияти зиддикоррупсионӣ;
- кам кардани миқёси иқтисодиети сояафкан;
- афзоиши фаъолияти ташкилотҳои ғайриҳукуматӣ, ҳизбҳои сиёсӣ ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ дар татбиқи сиёсати зиддикоррупсионӣ.
Абдувалиева Н. А. – дотсенти кафедраи назарияи иқтисодии МДТ «ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров»
Ҳошимзода М. С. – ассистенти кафедраи назарияи иқтисодии МДТ «ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров»