Роҳу воситаҳои пешгирии шомилшавии ҷавонон ба ҳизбу ҳаракатҳои ифротӣ
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳар Паёми худ ба масъалаи таъмини амнияту субот дар кишвар, минтақа ва ҷаҳон дахл намуда, таъкид доштанд: «Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявию иҷтимоӣ узви ҷомеаи ҷаҳонӣ буда, дар ҷараёни таҳаввулоти босуръати ҷаҳонишавии муносибатҳои иқтисодию иҷтимоӣ ва рушди соҳаҳои гуногуни ҳаёт қарор дорад».
Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти роҳбарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мубориза бо ин зуҳуроти номатлуб ҳамеша дар сафи пеши мубориза қарор дорад. Ҳамеша Пешвои миллат аз хатарнок будани ин зуҳурот борҳо аз минбарҳои баланд таъкид доштанд, зеро мардуми Тоҷикистон ин воқеаҳои даҳшатборро аз сар гузаронидааст, чунки ин гурӯҳҳо ба ғайр аз хонахароб кардани мардум, азобу шиканҷа ва бадном кардани миллату мазҳаб чизи дигареро ба бор наовардаанд.
Имрӯз дар як қатор давлатҳои исломӣ ҷангҳои харобиовар идома дошта, боиси афзоиши шумораи фирориёни иҷборӣ, гуруснагӣ ва шиддат гирифтани проблемаҳои дигари иҷтимоӣ гардида истодааст. Терроризм ва ифротгароӣ беш аз ҳарвақта авҷ гирифта, бо оқибатҳои даҳшатбору бераҳмонаи худ ба проблемаи ҷиддитарини инсоният дар асри XXI табдил ёфтааст. Тақвият ёфтани ташкилотҳои радикалии исломӣ ва террористӣ, ки тарсондан ва хушунатро ҳамчун як воситаи муҳим барои татбиқи манфиатҳои худ пайгирӣ мекарданд, боиси нигарониҳои ҷиддӣ гашт. Аз оғози ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон ба яке аз масъалаи муҳим ба монанди таъмини амнияти минтақавӣ ва миллӣ дучор гардид. Яке аз ташкилотҳои ҷудоандози терористӣ ин ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон мебошад.
Ҷавонони муосир дар шароити душвори иҷтимоӣ-иқтисодӣ, сиёсӣ ва фарҳангӣ дар дохили кишварҳо ва арсаи байналмилалӣ инкишоф меёбанд. Омилҳои асосии ба ифротгароӣ майл кардани ҷавонон омилҳои иҷтимоию сиёсӣ буда, ин ҳам бошад вазъияти ноустувори иқтисодӣ, бӯҳрони тарбияи мактаб ва оила, муноқишаҳои оилавӣ ва муносибатҳои носолим бо ҳамсолон, муҳити ҷинояткорӣ ва носолим мебошанд. Ба тезутунд шудани вазъияти ноустувори иҷтимоии ҷавонон маҷмӯи проблемаҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла норасоиҳо дар сатҳу сифати таълим, «зинда мондан» дар бозори мехнат ва нобаробарии иҷтимоӣ хос аст. Экстремизми ҷавонон пайваста аз номуайянии мавқеи ҷавон ва назари ноустувори ӯ дар бораи ҳодисаҳои рухдода, бештар дар ҷомеаҳое ва гурӯҳҳое зуҳур мекунад, ки дар онҳо сатҳи пасти худбаҳодиҳӣ ё шароит ба нодида гирифтани ҳуқуқи шахс мусоидат мекунад. Гурӯҳҳои ифротгарои мазҳабӣ ва ташкилотҳои хориҷӣ, ки мутаассибӣ ва ифротгароии динӣ, инкор кардани меъёрҳо ва ӯҳдадориҳои конститутсионӣ, инчунин арзишҳои ба ҷомеа бегонаро таҳрик медиҳанд, хатари ҷиддӣ дорад. Сабабҳое, ки дар байни ҷавонон эҳсоси ифротгароиро ба вуҷуд меоранд, инчунин проблемаҳои фарҳангию маърифатиро дар бар мегиранд ба мисоли тағйирёбии тамоюлҳои арзишӣ, бартарӣ доштани тамоюлҳои фароғат нисбат ба самтҳои фоиданок ба ҷомеа, набудани ҳисси миллатгароӣ ва якҷоягӣ.
Интернет бо мақсадҳои харобиовар истифода мешавад, ки ба созмонҳои ҷамъиятии радикалӣ дастрасӣ ба доираи васеи аудитория ва фаъолияти таблиғотӣ, имкони интишори маълумоти муфассал дар бораи ҳадафу вазифаҳои онҳо, вақт ва ҷои баргузории вохӯриҳо ва чорабиниҳои пешбинишударо фароҳам меорад. Ахиран намояндагони созмонҳои миллатгаро дар интернет як қатор манобеъеро эҷод кардаанд, ки барангехтани кинаю адовати байнимиллӣ, нажодӣ ва мазҳабиро таблиғ мекунанд. Экстремизм имрӯз хеле кам, танҳо дар ҳолатҳои шадид, табиати амиқан пинҳон аст ва ба шароити муосир мутобиқ мешавад. Тамоюли ифротгароӣ, ки дар қабули ақидаи ифротгароӣ аз ҷониби шахс ифода меёбад, боиси таҷдиди сохтори тамоми доираи рафтори ангезандавӣ бо ин идеологияи ифротӣ гардида, хусусияти асосии мазмуни ифротгароӣ ҳамчун таркиби равонии шахс ба ҳисоб меравад. Қобили зикр аст, ки дар байни ифротгароён ва террористон бештар наврасону ҷавононе ҳастанд, ки маъмулан аз ҷиҳати эҳсосотӣ ноустувор, зиёндида, одамонро маҷбур мекунанд, ки дар бораи худ ҳарф зананд, орзуи шӯҳрат ва сарварӣ доранд. Ба онхо муносибати душманона ва хашмгинона нисбат ба мухочирон ва дигар миллатхо, тасаввурот дар бораи бартарии худ, зухуроти шаклхои гуногуни рафтори тачовузкорона ва зуроварона хос аст. Намояндагони ин гурӯҳ аксаран бепарвоӣ, ҳаяҷонбахшии эмотсионалии идоранашавандаро нишон медиҳанд, ба қонеъ кардани ниёзҳои худ нигаронида шудаанд, дар ноил шудан ба ҳадафҳои худ хашмгин ҳастанд, ба ҳалли мушкилоти худ манфиатдоранд ва бо муносибатҳои амиқи эмотсионалӣ бо одамон алоқаманд нестанд. Экстремизм падидаи мураккаб ва гуногунҷанба буда, барои мубориза бо он бомуваффақият чораҳои таъсиррасониро ҳам аз ҷониби мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва ҳам аз ҷониби ҷомеа пайваста такмил додан зарур аст. Халли ин гуна масъалаи мураккаб вактро талаб мекунад.
Ҳангоми ташкили корҳои мунтазам оид ба пешгирии ифротгароии ҷавонон метавон аз якчанд самт истифода кард, ки ин намуди фаъолиятро оптимизатсия мекунанд:
1. Пурзур намудани роли институтхои анъанавии соци-ализация. Он ба идеяи кам кардани оқилонаи фазои озод ва беназорати иҷтимоии ҷавон асос ёфтааст. Фаъолияти макомот бояд ба пурзур намудан ва муттадид намудани таъсири тарбиявии оила, маориф, иттидодиядои чамъиятй, воситадои ахбори оммавй нигаронида шавад. Сарчашмаи асосй системаи маориф мебошад.
2. Кори пешгирикунанда, ки ба паст кардани потенсиали харобиовари субкультурахои чавонон нигаронида шудааст. Ду стратегияи асосиро метавон ҷудо кард: фаъолиятҳое, ки ба несту нобуд ё дигаргардонии зерфарҳангҳои ҷавонон нигаронида шудаанд, ки аз ҷониби мутахассисон амалӣ карда мешаванд; фаъолиятҳое, ки ба эҷод кардан ва дар соҳаи ҷавонон ворид намудани зерфарҳангҳои нави иҷтимоӣ нигаронида шудаанд.
3. Таҳияи барномаҳои комплексии минтақавии ҳамкорӣ бо дӯстдорони варзиш дар корҳои профилактикӣ, ки ба ташаккули рафтори қонунии онҳо нигаронида шудааст.
4. Кори максаднок оид ба ташаккули фарханги муносибатхои байни миллатхо ва конфессияхо дар байни чавонон. Қисмати назарраси зуҳуроти ифротгароӣ дар байни ҷавонон дар заминаи миллатгароӣ ва мазҳабӣ рух медиҳад.
Ҳамин тариқ, шаҳрвандони ҷавон сафи созмонҳои экстремистӣ ва террористиро зиёд менамоянд, ки дар ин раванд ҷавонони тоҷик ҳам истисно нестанд. Ҳамаи гурӯҳҳои экстремистии ҷавонон характери ғайрирасмӣ доранд. Барои ҳамин ҳам аксар вақт ҷавонон дар бораи заминаи идеологӣ доштани ин гурӯҳҳо ва ҳаракатҳои ифротӣ тасаввурот надоранд ва онҳо зери таъсири шиорҳои баланд, хусусиятҳои зоҳирӣ ва ҷузъиёти дигар қарор мегиранд. Дигар воситаи таъсиррасон ба шомилгардии ҷавонон ба гурӯҳҳои ифротӣ ин истифодаи васеи сомонаҳои интернетӣ мебошад. Созмонҳои экстремистӣ ва террористӣ аз ин усул бо паҳн кардани сабтҳои видеоӣ, наворҳои таблиғотӣ ба равони ҷавонон таъсир карда, тарафдорони худро зиёд намуда, ҳатто ба “ҷиҳод” ва ҷанг даъват менамоянд.
Хусусияти дигари ҷавонон ҳамчун субъекти иҷтимоии муносибатҳои сиёсӣ аз хусусиятҳои шуури ҷавонон, ки на танҳо бо синну сол, балки ба вазъи иҷтимоию иқтисодӣ ин гурӯҳ вобаста аст, алоқаманд мебошад. Бояд қайд намуд, ки мафкураи ҷавонон хеле ба осонӣ зери таъсири омилҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ, динӣ қарор мегардад. Аз ин рӯ, сарнавишти ҷавонон аз он қувваҳои сиёсие, ки бештар ба ташаккули ҷаҳонбинии онҳо таъсир мерасонад, вобастагии калон дорад.
Тоҷикистон аз назари демографӣ дар ҳоли рушди доимӣ қарор дорад ва аз нисф зиёди аҳолӣ, яъне қувваи асосии пешбарандаи онро ҷавонон ташкил медиҳанд. Бинобар ин, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон масъалаи наврасону ҷавонон ва ҳалли мушкилоти ҳаёти онҳоро яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати иҷтимоии давлат эълон кардааст. Ба хотири таъмини шароити донишомӯзии наврасону ҷавонон солҳои охир аз тарафи давлат ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон корҳои зиёде ба сомон расонида шуданд. Имрӯзҳо беш аз 12 ҳазор нафар ҷавонони соҳибистеъдоду лаёқатманди тоҷик дар хориҷи кишвар аз ҳисоби давлат таҳсил карда истодаанд. Новобаста ба кӯшишу дастгириҳои ҳамаҷонибаи давлат ва ҳукумат ҳоло ҳам мушкилоти ҷавонон, яъне ба мазҳабу равияҳои бегона шомил гардидани баъзе аз онҳо ҷой доранд.
Ба андешаи мо, сабаби чунин рух додани ҳодисаҳо пеш аз ҳама дар сатҳи паст қарор доштани тарбияи ҷавонон, робитаи нокифояи падару модарон ба мактаб, риоя нагардидани талаботҳои Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд», ки ба дарсшикании ҷавонон ва афзоиши ҷинояткорӣ оварда мерасонад, дида мешавад.
Ташкили кор оид ба пешгирӣ намудани ҷавонон аз шомилшавӣ ба гурӯҳҳои экстремистӣ зина ба зина якчанд марҳаларо дар бар мегирад. Ба андешаи мо, хуб мешавад, ки дар асоси барномаҳои махсус бо ҷавонон ва наврасон дар муасиссаҳои таҳсилоти миёна ва олӣ, чорабиниҳо ва вохӯриҳо, маҳфилҳо, мизҳои гирд бо иштироки намояндагони мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва кормандони ҷомеаи шаҳрвандӣ гузаронида шаванд.
Субъектҳои бевоситае, ки ба мубориза бар зидди терроризм машғуланд, аз ҷумла амнияти зиддитеррористиро дар доираи салоҳияти худ тибқи муқаррароти Конститутсия, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мубориза барзидди терроризму экстремизм» ва дигар қонунҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин менамоянд, бо дарназардошти авлавияти стратегии мубориза бар зидди терроризм ва экстремизми динӣ, ҷомеаи байналмилалӣ ҳамкориҳои худро бо мақсади пешгирӣ ва решакан кардани амалҳои террористӣ тақвият дода, механизми муқобилиятро бар зидди он дар асосҳои ҳуқуқҳои байналмилалӣ такмил диҳанд.
Ҳар шаҳрванде, ки дорои ҳувияти миллӣ, имони комил, зиракии сиёсӣ, фарҳангу маданияти миллӣ, раҳму шафқат ва нангу номус бошад, дар ин замони пурошӯб ватанро беш аз пеш, аз ҳаррӯза дида зиёдтар дӯст дошта, аз худ бетарафӣ ва беномусӣ нишон намедиҳад, балки дар муқобили чунин зуҳурот аз худ муқобилияти дандоншикан нишон дода, барои ҳифзи марзу буми Ватан, тамомияти арзии кишвар, оромию осудагии мардум ба ҳама супоришҳои Ватан омода мебошад.
Хусусан ҷавонони даъватшаванда ба сафи Қувваҳои мусаллаҳи кишвар бояд ин масъулиятро қарзи имониву виҷдонии худ донанд, зеро онҳо бо шомил шудан ба сафи Артиш мазу бум, хонаву дар, падару модар, зану фарзандони худро ҳифзу нигаҳобонӣ мекунанд. Дар ҳадисе аз Паёмбари акрам (с) омадааст: Фариштагон се овозро ба таъҷил ба осмон мерасонанд.
1. Овози нависандагон (агар хайр нависанд).
2. Овози чархресии занон дар хона (яне фазилати меҳнати ҳалол).
3. Овози қадами марзбонон (дар роҳи ҳифзи Ватан)
Ҷои хушнудист, ки имрӯз мардуми шарифи Тоҷикистон ба Сарфармондеҳи Олии Қувваҳо Мусаллаҳи Ҷумҳури Тоҷикистон, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки ӯро Худованд имрӯз кафили сулҳу ваҳдати мамлакат гардонидааст, эътимоду боварӣ доранд, даст бо дасти ҳам дода атрофи Пешвои миллат ҷамъ омада, ба дастовардҳои илмию техникӣ, иқтисодию иҷтимоӣ комёб мегардем.
Арипова Машҳура, номзади илмҳои педагогӣ, сармуаллимаи кафедраи методикаи таълими математика ва технологияҳои иттилоотӣ